ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

Η 6η Μαρτίου έχει θεσμοθετηθεί ως η πανελλήνια ημέρα κατά της βίας στο σχολείο. Αν και το φαινόμενο αυτό υπήρχε πάντα, το ενδιαφέρον των ερευνών ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια το καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα και πιο πολυσυζητημένα  κοινωνικά προβλήματα.

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού αποτελεί μορφή  επιθετικής συμπεριφοράς που εμφανίζεται στο σχολείο, με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς επίσης και για τη διαδικασία της μάθησης. Ειδικότερα, η έννοια του σχολικού εκφοβισμού  συνίσταται στην εσκεμμένη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βίαιη και επιθετική συμπεριφορά ενός μαθητή σε έναν άλλον, με σκοπό την επιβολή και πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου του τελευταίου, εντός και εκτός του σχολείου. Ο εκφοβισμός όπως  και η βία  μπορούν να πάρουν σωματική, λεκτική, ψυχολογική και κοινωνική μορφή.

images

ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΟΜΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ;

  • χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμούς,
  • φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές,
  • εκβιασμούς,
  • καταστροφή προσωπικών αντικειμένων,
  • κλοπές,
  • σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση,
  • αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες.

ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ;

  Το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο είναι σύνθετο, για τον λόγο αυτό η αλληλεπίδραση ψυχολογικών, οικογενειακών, κοινωνικών, γνωστικών και συναισθηματικών παραγόντων συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην εκδήλωσή του.

Συγκεκριμένα, σημαντικό ρόλο παίζουν:

  • ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών (π.χ., ιδιοσυγκρασία, εξελικτική πορεία, τραυματικές εμπειρίες),
  • χαρακτηριστικά του οικογενειακού τους περιβάλλοντος (πολύ αυστηρές ή πολύ ελαστικές μέθοδοι ανατροφής, πρότυπα επιθετικής συμπεριφοράς, βία ανάμεσα στους γονείς ή από τους γονείς προς τα παιδιά, ανασφαλής δεσμός του παιδιού με τους γονείς .),
  • διάφορες πλευρές του σχολικού περιβάλλοντος (ανεπαρκής εποπτεία, συνωστισμός μαθητών, ελλείψεις προσωπικού, φτώχεια ερεθισμάτων κτλ.),
  • το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου (ανταγωνιστικό, ελεγκτικό, απρόσωπο, οριοθετεί με εχθρικό τρόπο, προσανατολισμένο στην επίδοση, όχι στις σχέσεις κτλ.),
  • οι πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος (υπερβολική χρήση της τιμωρίας και της αποβολής ως μέσου πειθαρχίας, δυσανάλογη επιβράβευση κοινωνικά θετικών συμπεριφορών κτλ.),
  • οι στάσεις των ίδιων των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών απέναντι στη βία, • ο τρόπος προβολής της βίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης,
  • γενικότερα κοινωνικά προβλήματα που ενισχύουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;

Οι επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στα παιδιά είναι πολλές, σοβαρές και καθοριστικές για την ανάπτυξη και την εξέλιξή τους.

 Τα παιδιά – θύματα μπορεί:

  •  να νιώσουν έντονο άγχος και ανασφάλεια,
  • να παρουσιάσουν σχολική άρνηση,
  • να κάνουν πολλές απουσίες από το σχολείο,
  • να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία.
  • να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση κ.ά.,
  • να παρουσιάσουν φοβίες, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας.

Τα παιδιά-θύτες(αυτά που ασκούν τον εκφοβισμό και τη βία) αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο:

  • να απομακρυνθούν από το σχολείο,
  • να διακόψουν τη σχολική φοίτηση,
  • να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι,
  • να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά

ekfobismos-bullying

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ – ΒΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;

Τα θύματα είναι συνήθως παιδιά:

  • με περισσότερο άγχος και ανασφάλεια από τους άλλους μαθητές,
  • ήσυχα και ευαίσθητα,
  • εσωστρεφή και μοναχικά,
  • με χαμηλή αυτοεκτίμηση,
  • φοβισμένα και με παθητική στάση απέναντι στη βία,
  • δύσκολα υπερασπίζονται τον εαυτό τους.

Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν εκφοβισμό και βία σε άλλα, είναι συνήθως παιδιά:

  • με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ φαίνονται σίγουρα για τον εαυτό τους,
  • ενεργητικά και υπερδραστήρια,
  • επιθετικά,
  • επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων και σε αντικοινωνικές συμπεριφορές,
  • ικανά να ξεφεύγουν από δύσκολες καταστάσεις,
  • δίχως ηθικούς ενδοιασμούς ή τύψεις για τις πράξεις τους.

Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού και βίας διαχωρίζονται σε εκείνους που:

  • υποστηρίζουν το θύτη με γέλια, χειροκροτήματα και άλλες μορφές επιδοκιμασίας,
  • απομακρύνονται από τη σκηνή και κάνουν ότι δεν είδαν τίποτα,
  • θυματοποιούνται, τρομοκρατούνται, «παγώνουν»,
  • δεν ξέρουν τι να κάνουν, είναι σε αμφιθυμία και δεν παίρνουν θέση,
  • προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το θύτη και τρέχουν να φέρουν βοήθεια.

ΚΛΞΟΙΞΛΞ

 

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΒΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;

Ο εκπαιδευτικός για την άμεση αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο  πρέπει:

  • να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί»,
  • να του θυμίσει ότι το νοιάζεται και ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί να το προστατεύει,
  • να του πει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή» και να εξηγήσει ότι η κοινοποίηση των περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αποτελεί «κάρφωμα»,
  • να συζητήσει το γεγονός στην ομάδα τάξης ως κάτι σοβαρό και ως ευθύνη όλων, να κινητοποιήσει την αλληλεγγύη των μαθητών,
  • να προτείνει στο παιδί και στην ομάδα τάξης πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων,
  • να ενημερώσει αμέσως τους γονείς του παιδιού,
  • να ενημερώσει παράλληλα την ομάδα των εκπαιδευτικών και το διευθυντή του σχολείου,
  • εάν κρίνεται αναγκαίο, να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

****ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ****

1107 Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας

Δωρεάν, 24 ώρες, κάθε μέρα.

116-111 Ευρωπαϊκή Γραμμή Στήριξης Παιδιών και Εφήβων

Δωρεάν, Δευτέρα έως Παρασκευή: 2:00μμ-8:30μμ, Σάββατο: 9:30πμ-2:00μμ. 

1056 Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά

Δωρεάν, 24 ώρες, κάθε μέρα. 

800 11 32 000 Γραμμή του Συνήγορου του Παιδιού

Δωρεάν, Δευτέρα έως Παρασκευή: 9:00πμ-4:00μμ.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ασημόπουλος, Χ., Χατζηπέμου, Θ., Σουμάκη, Ε., Διαρεμέ, Σ., Γιαννακοπούλου, Δ. και Τσιάντης, Ι. (2008). Το φαινόμενο του εκφοβισμού στο δημοτικό σχολείο .Απόψεις μαθητών, απόψεις εκπαιδευτικών. Παιδί και Έφηβος, 10(1): 97-110.

Γιαννακοπούλου, Δ., Διαρεμέ, Σ., Σουμάκη, Ε., Χατζηπέμου, Θ., Ασημόπουλος, Χ. και Τσιάντης, Ι. (2010). Καταγραφή αναγκών και ευαισθητοποίηση για το φαινόμενο του εκφοβισμού σε σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην περιοχή της Αθήνας. Ψυχολογία, 17(2): 156-175

Olweus, D. (2009). Εκφοβισμός και βία στο σχολείο: Τι γνωρίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε. Aθήνα: Έκδοση Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου. (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.).

Rigby, K. (2008). Σχολικός εκφοβισμός: Σύγχρονες απόψεις. Αθήνα: Eκδόσεις Τόπος

 

ΚΕΛΕΤΡΟΝ ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ

 

ΑΜΟΙΡΙΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ