Σχολική Άρνηση- Φοβία

Σχολική Άρνηση- Φοβία

Σχολική άρνηση ή σχολική φοβία του παιδιού αναφέρεται στην ακούσια μη παρακολούθηση του σχολείου, που συνοδεύεται με άγχος και συχνά με καταθλιπτική διάθεση. Είναι μια από τις πιο συνηθισμένες φοβίες που διαγιγνώσκονται κυρίως κατά την παιδική, αλλά και αργότερα κατά την εφηβική ηλικία, και ανήκει στη σφαίρα των αγχωδών διαταραχών.

Ποια συμπτώματα εμφανίζει ένα παιδί με σχολική φοβία?

Για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ένα παιδί έχει σχολική φοβία, πρέπει να εμφανίζει περιοδικώς συγκεκριμένα συμπτώματα, τα οποία κατά κανόνα εξαφανίζονται τα Σαββατοκύριακα και τις άλλες αργίες ή ακόμη αμέσως μόλις συμφωνήσουν οι γονείς, έστω και διστακτικά, να παραμείνει στο σπίτι. Τα περισσότερα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στην αρχή της σχολικής χρονιάς (Σεπτέμβριο και Οκτώβριο) και μπορεί να εκδηλωθούν ξανά μετά από περιόδους διακοπών, π.χ. των Χριστουγέννων.

Τα κυριότερα συμπτώματα είναι :

• Στομαχόπονος, πονοκέφαλος, πονόλαιμος, ταχυκαρδίες, ναυτία ή ζαλάδα, εμετό, διάρροια και ενούρηση, χωρίς επαρκή ιατρική δικαιολογία.
• Εκδηλώνει άγχος ή άρνηση να πάει σχολείο και παραπονιέται ότι είναι άρρωστο.
• Κλαίει, παρακαλεί τους γονείς να μείνει σπίτι και υπόσχεται να πάει στο σχολείο την επόμενη ημέρα.
• Αν πιεστεί, η κρίση μπορεί να πάρει δραματική τροπή και να κλαίει συνεχώς.
• Για όσο διάστημα βρίσκεται στο σχολείο κλαίει και θέλει να γυρίσει στο σπίτι.
• Παρουσιάζει επιθετική συμπεριφορά, είναι ανυπάκουο ή προκλητικό ή, αντίθετα, μπορεί να φέρεται υποτονικά ή καταθλιπτικά.

Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να μην συγχέουμε τη σχολική άρνηση με τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις που εκδηλώνει το παιδί όταν πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο ή στην αρχή μιας σχολικής χρονιάς. Είναι αντιδράσεις εντελώς φυσικές και προσαρμοστικές, οι οποίες σταδιακά υποχωρούν.

Ποια είναι η διαφορά του μαθητή  με “σχολική άρνηση” με το μαθητή που

κάνει “σκασιαρχείο”?

           “ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΡΝΗΣΗ”

•  Βαρύτατο ψυχολογικό άγχος για   
  την παρουσία του στο σχολείο.
• Σωματικά συμπτώματα.
• Οι γονείς έχουν γνώση της απουσίας του απο το σχολείο – το παιδί πολύ συχνά προσπαθεί να τους πείσει να του επιτρέψουν να μείνει στο σπίτι.
• Κατά τις σχολικές ώρες το παιδί μένει
  στο σπίτι, επειδή το θεωρεί ασφαλές
  και σίγουρο περιβάλλον.
• Το παιδί δείχνει διάθεση να κάνει τα
  μαθήματά του και απαιτεί στο να
  γίνονται στο σπίτι του.

      “ΣΚΑΣΙΑΡΧΕΙΟ”

• Έλλειψη υπερβολικού άγχους ή φόβου 
  να πηγαίνει στο σχολείο.
•  Έλλειψη σωματικών συμπτωμάτων.
• Πολύ συχνά το παιδί προσπαθεί να
  κρύψει από τους γονείς το γεγονός
  ότι δεν πηγαίνει στο σχολείο.
• Τις σχολικές ώρες συχνά το παιδί δεν
  μένει ούτε στο σπίτι.
• Έλλειψη ενδιαφέροντος να κάνει τα
  μαθήματά του και έλλειψη θέλησης να
  συμμορφωθεί με την αναμενόμενη
  ακαδημαϊκή συμπεριφορά.

Σε ποια ηλικία εμφανίζεται συνήθως η σχολική φοβία?

Η σχολική φοβία μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι οι εξάρσεις της συχνότητάς της συμβαίνουν σε τρεις περιόδους της εξέλιξης, οι οποίες δυνητικά συνιστούν τραύμα αποχωρισμού για το παιδί από τους γονείς του. Οι ηλικίες 5, 11, 14–15 ετών είναι οι συχνότερα παρατηρούμενες ηλικίες έναρξης. Η πρώτη περίοδος συμπίπτει με την έναρξη της σχολικής ζωής του παιδιού, η δεύτερη περίοδος αντιστοιχεί στην έναρξη των διεργασιών της προεφηβείας, περίπου στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο, και η τρίτη περίοδος προσδιορίζεται στη μέση φάση της εφηβείας, όπου εδώ όμως συχνά υποκρύπτεται σοβαρότερη διαταραχή, μιας και έχει φανεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία έναρξης, τόσο βαρύτερη είναι η μορφή της διαταραχής.

Ποιά είναι τα συνηθέστερα αίτια?

• Φόβος για ερεθίσματα/ γεγονότα που συνδέονται με το σχολείο (έλλειψη φίλων, εξετάσεις, συμπεριφορές καθηγητών, κοινωνική πίεση από τους συμμαθητές, έλλειψη αυτοπεποίθησης για τις ικανότητες τους, μαθησιακές δυσκολίες κλπ).
• Άγχος αποχωρισμού (άγχος του παιδιού να αποχωριστεί τους γονείς και το σπίτι του).
• Φόβος της απώλειας του γονιού (ανησυχία του παιδιού ότι σε κάποιον από τους γονείς του θα συμβεί κάτι βλαβερό όσο εκείνο είναι στο σχολείο: πιθανός θάνατος, αρρώστια, εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας).
• Αγχογόνο γεγονός που βίωσε στην ζωή του (διαζύγιο γονιών, οικονομικά προβλήματα, αλλαγή περιβάλλοντος).
• Έλλειψη προσαρμοστικότητας.
• Αναζήτηση της γονικής προσοχής.
• Γονείς με εξωπραγματικές προσδοκίες και υπερβολικές απαιτήσεις.

Ποιοί είναι οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης?

• Ακούστε το παιδί σας και δείξτε του ότι καταλαβαίνετε πώς αισθάνεται.
• Μην κοροϊδεύετε τα αισθήματα του και μην του λέτε ότι τα μεγάλα παιδιά δεν φοβούνται, όλοι μας φοβόμαστε κάποιες φορές.
• Μη το φοβίζετε με το σχολείο με λόγια που το προκαταβάλλουν αρνητικά, π.χ. «Τι θα πει η δασκάλα σου αν δει αυτά τα γράμματα» ή «Τα παιχνίδια στις διακοπές, τώρα έχεις σχολείο».
• Ζητήστε από το παιδί να θυμηθεί  καλά όσα του συμβαίνουν καθημερινά στο σχολείο, όπως επίσης και τα τυχόν αρνητικά και μιλήστε για αυτά.
• Διερευνήστε με διπλωματικό τρόπο τη ζωή του στο σχολείο, γιατί έτσι μπορεί να ανακαλύψετε κάποια υπερευαισθησία ή φόβο του παιδιού.
• Αν κάνει δύσκολα φίλους και νιώθει απομονωμένο από τους συμμαθητές του, πρέπει να το ενθαρρύνετε να κάνει παρέα με παιδιά από άλλες τάξεις.
• Βοηθήστε το να αυτονομηθεί.
• Αν τα μαθήματα το δυσκολεύουν, μια συζήτηση με τη δασκάλα είναι απαραίτητη, όπως απαραίτητη είναι και η καλύτερη οργάνωση και ο προγραμματισμός της μελέτης στο σπίτι.
• Αν οι βαθμοί του και οι επιδόσεις του το έχουν αποθαρρύνει, αναφερθείτε σε όλα εκείνα στα οποία είναι ικανό και δώστε του να καταλάβει πως θα έρθει η στιγμή που θα τα καταφέρει το ίδιο καλά και με τα μαθήματά του.
• Μην το συγκρίνετε με άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του.
• Δώστε στο παιδί σας τον έλεγχο της κατάστασης, ρωτήστε το τι πιστεύει ότι μπορεί να το βοηθήσει και ακολουθήστε τις προτάσεις του.

 Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αν το πρόβλημα επιμένει πρέπει να αναζητηθεί η βοήθεια κάποιου ειδικού. Ο τύπος του θεραπευτικού προγράμματος που θα εφαρμοστεί σε κάθε παιδί, καθορίζεται με βάση την ακριβή φύση της διαταραχής του. Μπορεί να παρασχεθεί διορθωτική διδασκαλία όπως επίσης και κάποιο είδος ατομικής ή οικογενειακής ψυχοθεραπείας.

Βιβλιογραφία

Chitiyo, Μ., Wheeler, J. J. (2006). School phobia: understanding a complex    behavioral response. Journal of Research in Special Educational  Needs.6 (2), 87-91.

Καλαντζή – Αζίζι, A. & Ζαφειροπούλου, M., (2004).Προσαρμογή στο σχολείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Shaffer, R.D., (2008).Εξελικτική Ψυχολογία – Παιδική ηλικία και εφηβεία. Αθήνα:Έλλην.

 

Κέλετρον Αγάπη για το Παιδί

Μαλέα Γεωργία

Ψυχολόγος του Κέντρου Ημερήσιας Φροντίδας Παιδιού

“Μία Ζεστή Αγκαλιά για το Παιδί”

ΜSc Σχολικής Ψυχολογίας